Kuru dönem, damızlık işletmelerinde laktasyon döngüsünün en önemli dönemlerinden birisidir. Gerek bir önceki laktasyon sonunda meme yapısının dinlenmesinde gerekse de bir sonraki laktasyon döneminde hayvanların performanslarını, doğacak buzağıların sağlıklarını ve uzun vadede işletme bir ineğin işletme bünyesinde bulunma süresini etkilediğinden dolayı bu dönemde bakım ve besleme çok önemlidir.

İneklerin doğuma yaklaşık iki ay kala sağımdan kesilmesine kuruya çıkarma, doğuma kadar sağılmadan geçen döneme de kuru dönem denilmektedir. İneklerin kuruya çıkarılmaları onların bir sonraki sağım döneminde hem yüksek süt verimine sahip olmalarını ve hem de sağlıklarının da daha iyi olmasını sağlar. Bunun yanında müteakip laktasyon dönemindeki süt verimi ve metabolik hastalıkların (asidozis, ketozis) önlenmesi bakımından büyük önem taşır. 

Kuru dönem 40 günden daha az tutulursa hayvan memelerini gelecek laktasyon için yeterince yenileyip hazırlayamaz ve takip eden laktasyonda süt veriminde 100-600 kg verim düşüklüğü gözlenebilir. Kuru dönemin 70 günden daha uzun tutulması süt verimini artırmazken vücut kondisyonunun fazlalaşmasına, yani hayvanın yağlanmasına yol açar. Bu ise hayvanda doğum problemlerine, üreme kabiliyetinde bozulmalara neden olabilir. [2]

Kuru dönemde hayvanların beslenmesindeki amaç; bir önceki laktasyon döneminde kaybedilen vücut kondisyonunun tekrar kazanılması, meme dokularının yenilenmesi (rejenerasyonu), hayvanı yağlandırmadan doğuma hazırlamak, ana karnındaki buzağının (fötal) gelişmesi için gerekli besin maddelerini sağlamaktır. 

 Hayvanları kuruya çıkarmanın faydalarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Yüksek verimli inekler doğumdan 60-65, normal düzeyde süt verimi olanlar ise 55-60 gün önceden kuruya çıkarılır. İnekleri daha uzun bir süre önceden kuruya çıkarmanın bir faydası yoktur. Ancak kuruda kalma dönemi daha fazla kısaltılmamalıdır.

Süt verimi zaten kuruya çıkarma dönemine doğru azalmış hayvanları kuruya çıkarmak için konsantre yem verilmesi kesilir, su üçte bir oranında azaltılır ve sağım birden bırakılarak inek kuruya çıkarılır. Bazı durumlarda kuruya çıkarma dönemi yaklaşmasına rağmen hayvan hala süt verimini iyice azaltmamıştır. Bu özellikle gebeliğin son döneminde aşırı beslenmiş hayvanlarda ya da kalıtsal olarak görülebilir. Bu gibi hayvanlarda yine konsantre yem verilmesi durdurulmalı ve su kısıtlanmalı fakat sağım sayısı günden güne azaltılarak tedricen kuruya çıkarılmalıdır. Örneğin önce günde tek sağıma sonra da iki günde bir, üç günde bir sağıma indirip ve sonra da tamamen sağmamak gibi bir yöntem uygulanır. Bu hayvanların yemlerinin kısıtlanmasına kuru dönemden 1-2 hafta önceden başlanmalıdır [3].

Kuru dönemin ilk bir ayında yani doğuma bir ay kalana kadar ineklere serbest olarak iyi kaliteli bir kuru ot ve günlük olarak ta 2-3 kg konsantre yem yedirilmelidir. Eğer iyi kaliteli bir kuru ot yoksa ve kaba yem olarak sadece saman veriliyorsa konsantre yem miktarı 4 kg’ a çıkarılmalıdır. Bu dönemde verilecek konsantre yem eğer kaba yem legüminözlerden (yani yonca, fiğ kuru otu gibi baklagillerde) biri ise herhangi bir iyi kaliteli tahıl kırması olabilir. Kaba yem saman ise %16 ham proteinli bir fabrika yemi olabilir.

Doğuma 3-4 hafta kala, iyi kaliteli kaba yem yanı sıra verilen konsantre yem miktarı yavaş yavaş artırılarak hayvanın 100 kg canlı ağırlığına 1 kg düşecek miktara ulaştırılır. Bu miktar konsantre yem doğuma kadar devam ettirilir. Bu dönemde verilecek konsantre yemin hayvanın doğumdan sonra yiyeceği süt yemine ya da fabrika yemine benzer yapıda bir yem olması önemlidir. Çünkü doğumdan önce işkembedeki mikro organizma topluluğunu sağım döneminde verilecek konsantre yeme alıştırmak doğumdan sonra hayvanın yem tüketiminin istenilen düzeye daha çabuk ulaşmasını sağlar. Bu son dönemde ineklere, kalsiyum bakımından zengin konsantre yemler,  yem katkı maddeleri ve yonca gibi kalsiyumca zengin kaba yemler verilmelidir. Aksi takdirde süt humması veya doğum felci de denilen hastalığa zemin hazırlanmış olur. Kuru dönemde beslemeyi Kuru Dönem (60-14.gün) ve Geçiş Dönem olarak (14- Doğum) iki aşamada değerlendirmek daha doğru olacaktır.

Gebe hayvanın klasik kuru dönem yeminden, laktasyon başında verilen erken dönem süt yemine alıştırmak ve hayvanı laktasyona hazır hale getirmek için kullanılan geçiş dönemi yemi ile gebeliğin son iki haftada yapılan modern yemleme yöntemidir [4]. Bir başka deyişle Gebelikte son 2 haftalık dönem hayvanın doğuma ve laktasyona hazırlanması için bazı besleme önlemlerinin alınması gerektiği dönemdir. Bu önlemlerin çoğu yüksek enerjili yemlere Rumen florasının adaptasyonunu içerir. Zira laktasyonla önemli miktarda besin maddesine gereksinim duyan hayvana yüksek düzeyde kesif yem verilmesi zorunluluğu vardır.

Bu dönemdeki adaptasyon en iyi şekilde laktasyon döneminde kullanılacak bütün yem hammaddelerinin az miktarda rasyonda kullanılması ile başarılabilir. Daha sonra miktarlar aşama aşama arttırılabilir. Bu şekilde hayvan doğum öncesi canlı ağırlığın %1`i düzeyinde kesif yem tüketir hale getirilmelidir. Bu şekilde bir geçişmulti aynı zamanda süt humması (milk fever) riskini de düşürür. Zira tane yemler kaba yemlere oranla daha az Ca ve daha fazla P içerirler. Yani daha çok arzu edilen bir Ca:P oranına sahiptirler. Ayrıca kuru dönem başında daha çok selülozu sindiren bakterilerce yoğun hale gelen rumen florası, kuru dönem geçiş yemiyle birlikte selüloz yanında nişasta sindiren bakterilerce de zenginleştirilmeye çalışılmalı, yani rumen florasının yavaş yavaş değiştirilerek süt yemine uygun hale getirilmesi sağlanmalıdır.

Ayrıca böyle bir geçiş dönemi hayvanın yüksek enerjili rasyonlara daha erken alışmasını sağlayacağından laktasyonun başındaki muhtemel ketozis riskini de azaltabilir.

Geçiş Dönemdeki İneklerin Beslenmesinde Dikkat Edilecek Hususlar (Son 14. gün- Doğum)

550 Kg canlı ağırlıkta ve ikinci laktasyon için gebe olan ineklerin doğuma iki ay kala rasyonu ise şu şekilde kabul edilebilir;